Ιαπωνία και savoir vivre

Σίγουρα γνωρίζετε πως οι καλοί τρόποι διαφέρουν από χώρα σε χώρα, αλλά σε μερικές περιπτώσεις ακόμη και ανάμεσα σε περιοχές της ίδια χώρας μπορεί κανείς να συναντήσει διαφορετικές εκδοχές της… ευγένειας.

Κάποιες χώρες, βέβαια, είναι σαν «εγκληματίες», με την καλή έννοια: είναι διαβόητες για τους καλούς τρόπους που ακολουθούν οι άνθρωποι σε αυτές. Η Ιαπωνία είναι μια χώρα που απαιτεί το σεβασμό στους τρόπους ευγενείας από όσους μένουν εκεί, αλλά και από τους επισκέπτες της, καθώς οι πράξεις κάποιου έχουν άμεση επίδραση στην εικόνα που οι άλλοι αποκτούν για αυτόν, πράγμα σημαντικό στους ανατολικούς πολιτισμούς. Μερικοί κανόνες ευγένειας στην Ιαπωνία αφορούν μονάχα συγκεκριμένες περιοχές, ενώ άλλοι έχουν μεταβληθεί στο πέρασμα των χρόνων. Όσα σας αναφέρουμε παρακάτω είναι σύγχρονοι κανόνες ευγένειας που ισχύουν γενικά στη χώρα.

Στο τραπέζι

Ο παραπάνω τίτλος για την ενότητα που αφορά στο φαγητό δεν είναι τυχαίος: στην Ιαπωνία θεωρείται αγένεια να τρώει ή να πίνει κανείς κάτι ενώ περπατά στο δρόμο. Δε θεωρείται αγένεια, από την άλλη, το να παράγετε ήχους όταν καταπίνετε τη σούπα σας ή όταν πίνετε μια γουλιά από το ποτό σας κατά τη διάρκεια ενός γεύματος (μόνο αυτοί οι ήχοι «συγχωρούνται», όμως), όπως και το να κρατάτε το πιάτο της σούπας σας κάτω από το πηγούνι σας, για να μη λερωθείτε.

Αγενές είναι και το να σερβίρετε μόνοι σας κάτι στον εαυτό σας: η παρέα σας θα γεμίσει με νερό το ποτήρι σας και εσείς θα κάνετε το ίδιο για τους φίλους σας. Σε φιλικό, πάλι, γεύμα: δε δείχνουμε κάποιον με τα ξυλάκια (chopsticks) μας, δεν τοποθετούμε τα ξυλάκια μας με τρόπο που να στέκονται όρθια στο φαγητό μας, δεν προσθέτουμε σος σόγιας στο ρύζι μας, ούτε ζάχαρη ή γάλα στο τσάι μας και δεν παίρνουμε μαζί μας τις ατομικές συσκευασίες ζάχαρης ή αλατιού, ή οδοντογλυφίδες, από το εστιατόριο που επισκεφθήκαμε.

Έξω, στο δημόσιο χώρο

Στην Ιαπωνία οι άνθρωποι είναι ακριβείς στα ραντεβού τους, ενώ στις μετακινήσεις τους με μέσα μαζικής μεταφοράς είναι ήσυχοι: δε μιλούν στο κινητό τους (αντίθετα, προτιμούν τα γραπτά μηνύματα), δεν κοιτάζουν επίμονα κάποιον και αποφεύγουν τη σωματική επαφή. Γενικά, η σιωπή πολλές φορές είναι τρόπος επικοινωνίας στην Ιαπωνία, όπου και κάποιοι μικροί θόρυβοι, όπως το μάσημα της τσίχλας, θεωρούνται αγένεια.

Στη δουλειά

Όταν οι Ιάπωνες λένε ότι η μέρα τους στη δουλειά ξεκινά στις 8, λόγου χάρη, το εννοούν. Είναι τυπικότατοι, ενώ φεύγουν συνήθως αφότου οι προϊστάμενοί τους έχουν αποχωρήσει από τον εργασιακό χώρο. Μιλώντας για τον εργασιακό χώρο, εάν κάποιος είναι άρρωστος και χρειάζεται να φυσήξει τη μύτη του, είναι προτιμότερο να το κάνει στο μπάνιο ή να στρέψει, τουλάχιστον, το πρόσωπό του προς άλλη κατεύθυνση από αυτή του συνομιλητή του.

Και άλλα παράξενα…

Εάν σε μια εκδήλωση ή σε κάποιο δημόσιο χώρο κάποιος σας απευθύνει το λόγο, αλλά δεν είστε σίγουροι πως πράγματι απευθύνονται σε εσάς, συνήθως ρωτάτε «ποιος, εγώ;» και βάζετε την παλάμη σας στο στήθος σας: στην Ιαπωνία, αυτή η χειρονομία γίνεται με το να δείξετε τη μύτη σας.

Είναι σύνηθες να δώσετε μετρητά ως δώρο σε γάμους ή και σε κηδείες στην Ιαπωνία: προμηθευτείτε, όμως, και τον κατάλληλο φάκελο με μια εκτυπωμένη (ή πραγματική) κόκκινη κορδέλα επάνω του και χρησιμοποιήστε χαρτονομίσματα νέα και σε καλή κατάσταση.

Στη Δύση τα τατουάζ είναι ιδιαίτερα δημοφιλή, αλλά στην Ιαπωνία συνδέονται με τη μαφία (τη yakuza) και απαγορεύονται σε πολλά δημόσια μέρη… Η συζήτηση για τα τατουάζ είχε φουντώσει λίγα χρόνια πριν, αλλά η γνώμη πολλών παραμένει ίδια: τα τατουάζ δεν εμπνέουν καμία εμπιστοσύνη και κάνουν πολύ κακή εντύπωση.

Υπάρχουν πάρα πολλές πηγές πληροφόρησης για τους καλούς τρόπους που οφείλετε να ακολουθήσετε στην Ιαπωνία. Ενδεικτικά παραθέτουμε:

-          http://www.japan-guide.com/e/e2005.html (καλοί τρόποι στη διάρκεια ενός γεύματος)

-          http://www.japan-guide.com/e/e622.html (καλοί τρόποι σε διάφορες περιστάσεις)

-          http://www.thejapanfaq.com/FAQ-Manners.html (συχνές ερωτήσεις)

-       http://geert-hofstede.com/greece.html (και μια σύγκριση της κουλτούρας της Ελλάδας και της Ιαπωνίας από τον κοινωνικό ανθρωπολόγο GeertHofstede)

Ο καλύτερος τρόπος για να μάθει κανείς είναι να παρατηρεί τους άλλους γύρω του!