Shodō - Η αρχαία μορφή Ιαπωνικής καλλιγραφίας.

Προερχόμενο από την Κίνα, αντιμετωπίζεται ως κάτι πολύ παραπάνω από απλή ζωγραφική. Δίνοντας έμφαση στην κίνηση που εμφανίζεται πάνω στην γραφή θεωρείται ότι έχει «δυναμική» ενέργεια. Σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του Stanley-Baker: «Η καλλιγραφία είναι ζωή που μας μεταδίδεται μέσω της ενέργειας που αποτυπώνεται στο χαρτί , έχοντας τον ρυθμό και την χωρική μετατόπιση ως τα βασικά τους υλικά».
Προερχόμενο από την Κίνα, αντιμετωπίζεται ως κάτι πολύ παραπάνω από απλή ζωγραφική. Δίνοντας έμφαση στην κίνηση που εμφανίζεται πάνω στην γραφή θεωρείται ότι έχει «δυναμική» ενέργεια. Σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του Stanley-Baker: «Η καλλιγραφία είναι ζωή που μας μεταδίδεται μέσω της ενέργειας που αποτυπώνεται στο χαρτί , έχοντας τον ρυθμό και την χωρική μετατόπιση ως τα βασικά τους υλικά».

Ονομασία:

Τα kanji του Shodō (書道) μπορούν να μεταφραστούν ως «τρόπος γραφής». Αποτελεί αναπόσπαστο  μέρος της ασιατικής κουλτούρας και έτσι θεωρείται ως μια από τις παραδόσεις τους. Αυτό της έχει δώσει διάφορες διαστάσεις. Σε αρχικό επίπεδο η διδασκαλία του να γράφεις όμορφα και σωστά, που είναι το θέμα της καλλιγραφίας σε οποιονδήποτε λαό, αλλά μπορεί να της αποδοθεί και η πτυχή της τέχνης με την ομορφιά του χαρακτήρα να αποδίδεται περισσότερο στην αισθητική παρά στη δυνατότητα διαβάσματος.
Αν και τα πιο πρώιμα δείγματά της έχουν χαθεί μιας και το μελάνι ή χαρτί που χρησιμοποιήθηκε δεν άντεξε τον χρόνο, η τέχνη αυτή έχει επιζήσει πολλά χρόνια. Παρακάτω παραθέτουμε μερικά παραδείγματα γραφικών χαρακτήρων που άντεξαν τον χρόνο. Οι διαφορές τους είναι εντυπωσιακές. Πάραυτα αποτελούν διαφορετικές απεικονίσεις του ίδιου Kanji! Συγκεκριμένο το Kanji του αλόγου. Άμα γυρίσετε το κεφάλι σας προς τα  δεξιά ίσως το αναγνωρίσετε αποτυπωμένο στον πρώτο χαρακτήρα. Αυτό μας δείχνει και την εξέλιξη των ίδιων των ιδεογραμμάτων.

Τα ιδεογράμματα είναι ακριβώς αυτό που εννοεί η λέξη. Ιδέες που αποτυπώνονται σε γράμματα. Δεν αποτελούν δηλαδή μια αλφάβητο αλλά μια «ζωγραφιά» της ιδέας που προσπαθούν να παραστήσουν. Με την εξέλιξη τους η ακριβής αποτύπωση της ζωγραφιάς μπήκε σε δεύτερη μοίρα μπρός στην διατήρηση της «ισορροπίας» τους. Η ισορροπία αυτή επιτυγχάνεται ακλουθώντας την συγκεκριμένη σειρά με την οποία χαράσσονται οι γραμμές του ιδεογράμματος. Έτσι για κάποιον εξειδικευμένο οι διαφορές μεταξύ των παραπάνω συμβόλων είναι μηδαμινές μιας και η «ισορροπία» του ιδεογράμματος έχει διατηρηθεί.

Στα παραπάνω παραδείγματα μπορούμε να δούμε και τις διαφοροποιήσεις μεταξύ ’γραφής’ και ‘τέχνης’.  Μερικά από αυτά τα σύμβολα είναι καθαρογραμμένα και ευανάγνωστα  (π.χ.  ) ενώ άλλα φαίνεται να χάνουν την μορφή τους (π.χ.  ). Το πρώτο είναι πιο αυστηρό και οι γραμμές του ξεκάθαρες ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να το διαχωρίσει χωρίς δυσκολία δίνοντας και μια ευχάριστη αίσθηση ομορφιάς μαζί του. Το δεύτερο έχει περάσει σε αυτό που χαρακτηρίζουμε ως τέχνη. Η γραμμές έχουν χαθεί και έχει διατηρηθεί μόνο η ισορροπία του ιδεογράμματος κάτι που επιτυγχάνεται μέσο της συνεχόμενης βιασμένης κίνησης του πινέλου.

Δημιουργία:

Γνωστά ως «οι τέσσερεις θησαυροί της μελέτης» το μελάνι, πινέλο, χαρτί και μια πέτρινη επιφάνια που χρησιμοποιείται ως δοχείο για το μελάνι που καταναλώνεται κατά την γραφή.

Το καθένα από αυτά τα τέσσερα παίζει σημαντικό ρόλο στην δημιουργία αλλά και την φιλοσοφία της καλλιγραφίας. Για παράδειγμα στο πινέλο δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα από τί είδους μπαμπού είναι το σώμα του και από πού προέρχονται οι τρίχες. Μιας και οι Ιάπωνες πιστεύουν στο ασιατικό ζωδιακό κύκλο, πιστεύεται ότι το πινέλο πρέπει να συμφωνεί με αυτόν τον κύκλο. Δηλαδή αν βρισκόμαστε στο ζώδιο του λαγού πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τρίχες λαγού στο πινέλο μας. Υπάρχουν ακόμα μύθοι και παραδόσεις που εξιστορούν την δημιουργία πινέλων από τα μαλλιά του νεογέννητου, προσφέροντας έτσι ένα ανεκτίμητο και μοναδικό δώρο όταν ενηλικιωθεί.

Η καλλιγραφία αποτελεί υποχρεωτικό μάθημα στο δημοτικό και σε όσους επιθυμήσουν να μάθουν περισσότερα, μαθήματα επιλογές προσφέρονται μέσο της τέχνης στο Λύκειο. Οι σπουδές πάνω σε αυτό το αντικείμενο μπορούν να φτάσουν μέχρι και το πανεπιστήμιο όπου  διδάσκεται η μεθοδολογία μετάδοσης της τέχνης στις επόμενες γενεές.

Ισχυρά επηρεασμένη από τις Βουδιστικές φιλοσοφίες του Zen, για κάθε κομμάτι χαρτί ο καλλιγράφος έχει μόνο μια ευκαιρία να δημιουργήσει με το πινέλο του. Δεν μπορεί να διορθωθεί το οποιαδήποτε  λάθος και ακόμα και η έλλειψη αυτοπεποίθησης θα εμφανιστεί στον χαρακτήρα. Γράφουμε δηλαδή με το πινέλο μια πτυχή της δικής μας προσωπικότητας. Πιστεύεται ότι ο καλλιγράφος δεν πρέπει να βιάζει και να αφήνει τους χαρακτήρες να βγαίνουν από μέσα του. Δεν πρέπει κάν να προσπαθεί, φτάνοντας έτσι σε κατάσταση Mushin (無心) δηλαδή «χωρίς μυαλό».

Η καλλιγραφία έχει ενωθεί με την Ιαπωνική παράδοση και την βρίσκουμε και σε άλλα σημεία της Ιαπωνικής τέχνης. Στις τελετές τσαγιού οι παρευρισκόμενοι καλούνται να θαυμάσουν ένα έργο Shodō πριν την έναρξη προκειμένου το μυαλό τους να ξεκαθαρίσει και να τους βοηθήσει να ηρεμίσουν.

Αν και το τι θεωρείται καλή καλλιγραφία εξαρτάται σε κάθε έναν ξεχωριστά, υπάρχουν μερικοί γενικός αποδεκτοί κανόνες.

Οι χαρακτήρες πρέπει να είναι γραμμένοι σωστά. Αυτό αναφέρεται στην ακολουθία των γραμμών που χαράχτηκαν. Πρέπει να είναι συμβατοί με την παραδοσιακή σειρά του συγκεκριμένου χαρακτήρα.

Πρέπει να είναι αναγνώσιμοι. Αυτό μπορεί να αναφέρεται μόνο σε άτομα που έχουν συνηθίσει και εντρυφήσει πάνω στην καλλιγραφία. Δηλαδή μπορεί κάποιος που γνωρίζει το Kanji να μην το αναγνωρίσει μιας και δεν είναι συνηθισμένος στην μορφολογία της καλλιγραφίας.

Να είναι σύντομοι. Όσοι πιο μινιμαλιστικό τόσο το καλύτερο. Επίσης πρέπει να χρησιμοποιηθεί μαύρο μελάνι εκτός και αν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος.

Το στυλ πρέπει να ταιριάζει με το περιεχόμενο. Δεν μπορούμε απλώς να γράψουμε κάποιον χαρακτήρα. Πρέπει να γνωρίζουμε και τί σημαίνει δίνοντας την κατάλληλη βαρύτητα στην καλλιγραφία μας.

Πρέπει να αποτελεί κάτι όμορφο. Αυτό είναι ίσως το πιο λογικό αλλά και το πιο δύσκολο να επιτευχτεί. Πιστεύεται όμως ότι αν κάποιος ακολουθήσει τους παραπάνω κανόνες αυτό θα έρθει μόνο του.